بررسی تاثیر سطوح مختلف نیتروژن بر خصوصیات کمّی و کیفی محصول در ارقام چغندرقند

سابقه و هدف: به علت اهمیت نیتروژن در رشد چغندرقند، مطالعات گسترده‌ای در دنیا طی دهه های اخیر صورت گرفته است. طبق این مطالعات مدیریت بهینه نیتروژن در زراعت چغندرقند برای تولید عملکرد بالا و نیز بهبود کیفیت آن موضوع ضروری و مهم می‏باشد، زیرا کاربرد اندک نیتروژن، موجب کاهش عملکرد و مصرف زیاد باعث کاهش کیفیت و افزایش هزینه تولید می‏شود. لذا این پژوهش با هدف بررسی سطوح مختلف کود نیتروژن و رقم بر کیفیت و کمّیت محصول چغندرقند در استان خراسان رضوی اجرا گردید.مواد و روش‌ها: این پژوهش در سال زراعی 1388-1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. آزمایش بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. تیمارها شامل سه رقم چغندرقند (ماگنولیا، فیاما و ناگانو) و مقادیر کود نیتروژن در چهار سطح (صفر، 80، 160 و 240 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) بود. برای اندازه گیری خصوصیات کیفی در چغندرقند، در آزمایشگاه پس از شستشو ریشه‌ها، توسط دستگاه اتوماتیک ابتدا خمیر ریشه تهیه شد. پس از برداشت ریشه، میزان محصول ریشه در هکتار، مقدار ماده خشک تولیدی در بالای سطح خاک، درصد قند ناخالص و درصد قند خالص اندازه‌‌گیری شد. همچنین با استفاده از مقادیر درصد قند، درصد قند قابل استحصال و نیز عملکرد ریشه، عملکرد شکر و راندمان شکر قابل استحصال در واحد سطح محاسبه گردید. در این تحقیق همچنین نیتروژن کل اندام‌های هوایی و ذخیره‌ای به روش کجلدال در دو تاریخ 101 و 190 روز بعداز سبزشدن اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داده است که عملکرد ماده خشک اندام‌های هوایی، درصد نیتروژن اندام‌های هوایی و ذخیره‌ای تا 101 روز بعد از سبز شدن و همچنین کلیه صفات کیفی به استثنای غلظت پتاسیم ریشه تحت تأثیر کاربرد مقادیر مختلف کود نیتروژن قرار گرفته‌اند. اثر متقابل بین مقادیر مختلف نیتروژن و رقم بر درصد نیتروژن مضره ریشه و کلیه صفات کمّی به استثنای عملکرد ناخالص شکر و عملکرد شکر سفید تأثیر معنی‌داری داشته است. بیشترین عملکرد ریشه نیز در رقم فیاما با 120 تن در هکتار با مصرف 240 کیلوگرم نیتروژن در هکتار مشاهده شد. بیشترین عملکرد اندام هوایی با مصرف 160 و 240 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به ترتیب با 9/36 و 31/34 تن در هکتار بدست آمد. بیشترین درصد قند ناخالص و درصد قند خالص به ترتیب با 33/17 و 73/15 درصد در تیمار عدم کاربرد نیتروژن و کمترین مقدار نیز با مصرف 240 کیلوگرم نیتروژن در هکتار مشاهده شد. با افزایش مقدار مصرف نیتروژن، نیتروژن مضره و سدیم در هر سه رقم به طور معنی‌داری افزایش یافت. نتایج این تحقیق همچنین نشان داد بیشترین درصد قند ملاس با 22/2 درصد در تیمار کودی 240 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و در رقم ناگانو مشاهده شد. نتیجه‌گیری: به طور کلی نتایج بیانگر این موضوع است که مصرف نیتروژن به طور مستقیم بر افزایش عملکرد ریشه چغندرقند تأثیر می-گذارد، ولی قابلیت تحرک بالای این عنصر و همچنین تأثیر منفی آن بر کیقیت چغندرقند مؤثر می‌باشد. بالاترین عملکرد ریشه به عنوان مهم-ترین مشخصه اقتصادی زراعت چغندرقند با مصرف 80 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در رقم فیاما بدست آمد. با افزایش میزان سدیم و نیتروژن مضره نیز راندمان شکر قابل استحصال کاهش یافت. همچنین افزایش مصرف نیتروژن موجب شد که سهم وزن خشک اندام‌های هوایی، درصد نیتروژن اندام هوایی و ناخالصی‌های ریشه افزایش یابد که همین عامل مهم‌ترین دلیل کاهش درصد قند می‌باشد که با کاهش درصد ماده خشک ریشه همراه بود.